Νομικά νέα

19Oct
2016

Οι νομικές προεκτάσεις του «αντιεμβολιαστικού κινήματος»

Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός των παιδιών, εκ πρώτης όψεως, δεν αποτελεί ρητή νομική υποχρέωση των γονέων. Το Υπουργείο Υγείας συστήνει τον εμβολιασμό των παιδιών με τα εμβόλια που προβλέπονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.

Σύμφωνα ωστόσο με γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών (ορ. σχετ. το Υ1/Γ.Π.161682/22-12-2008 έγγραφο της Δ/νσης Δημόσιας Υγιεινής του Υπ. Υγείας & Κοιν. Αλληλεγγύης) «είναι υποχρεωτικά όλα εκείνα τα εμβόλια που είναι ενταγμένα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και για αυτό δίνονται δωρεάν στα πλαίσια προστασίας της Δημόσιας Υγείας. Μόνο σε περιπτώσεις ιατρικής αντένδειξης, θα μπορούν οι γονείς να αρνηθούν τον εμβολιασμό των παιδιών τους».

Τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του εμβολιασμού των παιδιών θεσπίζει ευθέως και το άρθρο 33 του Ν. 2676/1999, σύμφωνα με το οποίο «…καθιερώνεται η υποχρεωτική προληπτική ιατρική, με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και τη λήψη μέτρων για την πρόληψη της εκδήλωσης ή την αποτροπή της εμφάνισης νοσηρών καταστάσεων. Η προληπτική ιατρική περιλαμβάνει:α. Εμβολιασμούς παιδιών και ενηλίκων, σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού για την Ελλάδα του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας.»

Σύμφωνα με τις παρ. 2β και 3β των άρθρων 7 των Π.Δ. 200 κ’ 201/98 (ΦΕΚ 161Α) για την εγγραφή μαθητών στο Νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό Σχολείο, εκτός των άλλων, απαιτείται και «επίδειξη του βιβλιαρίου υγείας του μαθητή ή προσκόμιση άλλου στοιχείου, στο οποίο φαίνεται ότι έγιναν τα προβλεπόμενα εμβόλια και η οδοντολογική εξέταση». Κατά δε την υπ’αρ. πρωτ.Φ.6/451/115131/Γ1/16-09-2010/ΥΠΔΒΜΘ εγκύκλιο «Οι γονείς που για οποιουσδήποτε άλλους λόγους (προσωπικά δεδομένα και πιθανές παρενέργειες) δεν επιθυμούν τον εμβολιασμό των παιδιών τους, οφείλουν να προσκομίζουν βεβαίωση ιατρικής αντένδειξης από: α)Περιφερειακά Γενικά Νοσοκομεία, ή β) Δ/νσεις Υγιεινής της οικείας Νομαρχίας, ή γ) Ιατροκοινωνικά Κέντρα, ή δ) Ασφαλιστικούς φορείς, ή ε) ιδιώτες ιατρούς, σύμφωνα με τον κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας Ν.3418/28-11-2005 (τ.Α’ ΦΕΚ 287).»

Από την άλλη πλευρά, όπλο στη φαρέτρα των υποστηρικτών του αντιεμβολιαστικού κινήματος αποτελεί η υπ’αρ. 162670/20474/2013 γνωμοδότηση του Συνηγόρου του Παιδιού (ΣτΠ), σύμφωνα με την οποία η άρνηση εγγραφής παιδιού σε σχολείο, εάν αυτό δεν έχει κάνει τα προβλεπόμενα εμβόλια, είναι αντισυνταγματική, παραβιάζουσα την αρχή της αναλογικότητας του μέτρου προς τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ακόμη, αναφέρει ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός προσβάλει την προσωπικότητα του τέκνου.

Η απόφαση αυτή έχει δεχτεί σφοδρή κριτική από τον ιατρικό αλλά και νομικό κόσμο. Τούτο διότι, φαίνεται πως, επιτρέποντας την εγγραφή ανεμβολίαστου παιδιού σε σχολείο, ο ΣτΠ λαμβάνει ως δεδομένο τον εμβολιασμό όλων των υπολοίπων παιδιών, τα οποία έτσι δεν κινδυνεύουν να νοσήσουν. Συνθήκη αναγκαία και ικανή, όχι όμως δεδομένη, εάν ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν παιδιά που για ιατρικούς λόγους (π.χ. αλλεργία, χημειοθεραπεία κλπ.) ή λόγω της μικρής ηλικίας τους (π.χ. στους βρεφονηπιακούς σταθμούς) είναι ανεμβολίαστα, ή εάν και άλλοι γονείς  ακολουθήσουν την πρακτική του μη εμβολιασμού.

Την άποψη του ΣτΠ, ότι ο μη εμβολιασμός δεν μπορεί να αποκλείει την εγγραφή των παιδιών σε σχολικές δομές, ακολούθησε -πολύ ηπιότερα- και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, η οποία στην από 26-05-2015 Σύσταση καταλήγει: «Η απόφαση των γονέων να μην εμβολιασθεί το παιδί, δεν μπορεί να οδηγεί σε δυσμενείς συνέπειες αποκλεισμού του από την κοινωνική ζωή, εφ’ όσον δεν τίθεται σοβαρό ζήτημα για την προστασία της δημόσιας υγείας».

Οι νομικοί αποκρούουν σθεναρά την άποψη αυτή, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί προϊόν εσφαλμένης κρίσης, αφού το διακύβευμα είναι η ίδια η ζωή του παιδιού και η δημόσια υγεία.

Για τους γονείς που δεν εμβολιάζουν τα ανήλικα παιδιά τους, δεν προβλέπεται σήμερα κάποια ειδική κύρωση. Ωστόσο είναι εφικτή η επιβολή αστικών ή ποινικών κυρώσεων σε βάρος τους είτε για κακή άσκηση της γονικής μέριμνας (αρ. 1532, 330 ΑΚ) είτε για παραβίαση λήψης μέτρων για πρόληψη ασθενειών (284 ΠΚ).

Τέλος, αναφορικά με την ευθύνη των ιατρών λεκτέα είναι τα εξής:

Ο παιδίατρος που αντιλαμβάνεται ότι ο γονέας δεν εμβολιάζει έχει δικαίωμα να το αναφέρει στις αρχές, καμπτόμενης της υποχρέωσης εχεμύθειας, λόγω του ηθικού καθήκοντος προστασίας της δημόσιας υγείας και της υγείας του παιδιού. Εάν δε πρόκειται για κατεπείγουσα περίπτωση, εφόσον κινδυνεύει η ζωή του παιδιού, βάσει του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, ενεργεί αυτοβούλως τον εμβολιασμό στο παιδί, ανεξάρτητα εάν οι γονείς διαφωνούν.

Τέλος, οι παιδίατροι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στη χορήγηση  βεβαιώσεων ιατρικής αντένδειξης των εμβολίων, αφού τυχόν ψευδής πιστοποίηση επισύρει τις κυρώσεις του αρ. 221παρ. 1^α του ΠΚ.

Αικατερίνη Α. Βασιλοπούλου

Δικηγόρος Αθηνών

Master 2 Université Toulouse I

apantisi-ypepth systasi-ethnikis-epitropis-vioithikis ypepth-egkyklios-16_09_2010